Nếu
năng lực cán bộ, công chức 'hoàn hảo' vậy, quả là… “phúc ấm” cho dân
tộc với một hệ thống công chức, viên chức toàn tâm, toàn trí, mẫn cán
cao độ.
I-Khi
những nỗi đau trong ngành hàng không thế giới liên tiếp xảy ra, khiến
năm 2014 này trở thành năm thảm họa của ngành hàng không quốc tế vừa tạm
lắng dịu, thì một vụ việc nghiêm trọng xảy ra mới đây của ngành hàng
không Việt Nam khiến xã hội bàng hoàng.
Đó
là vào ngày 20/11, tại Trung tâm Kiểm soát không lưu đường dài Hồ Chí
Minh (ACC/ HCM) ở sân bay Tân Sơn Nhất đã xảy ra sự cố sập nguồn điện
dẫn đến mất quyền điều hành bay. Tại thời điểm này, có 54 máy bay trong
khu vực trách nhiệm của ACC/ HCM trong tổng số 92 máy bay bị ảnh hưởng. Thót
tim nhất là sự việc mất quyền điều hành bay xảy ra trong vòng 1 giờ 15
phút đã khiến hai máy bay suýt đụng nhau trên bầu trời, 05 chuyến bay
phải chuyển hướng hạ cánh, 05 máy bay phải bay lòng vòng trên bầu trời
từ 20 đến 50 phút chờ có tín hiệu trở lại mới dám tiếp đất, và an toàn
của 50 chuyến bay với hàng ngàn mạng sống trên đó có thể bị đe dọa (TBKTSG, ngày 27/11).
Nhiều
máy bay trong vùng thông báo bay của t/p HCM, Hà Nội, Pnom Penh,
Singapore, Kuala Lumpur đã phải đình hoãn, quay trở lại sân bay khởi
hành hoặc hạ cánh sân bay dự bị.
Thử
tưởng tượng, nếu sự cố bất ngờ này không được khắc phục, thì sẽ ra sao?
Chính vì thế lãnh đạo Cục HKVN đã thừa nhận- “đây là vấn đề kỹ thuật
đặc biệt nghiêm trọng, lần đầu tiên xảy ra tại VN, cần phải được tiến
hành điều tra”.
Cứ
thỉnh thoảng, HKVN lại cho xã hội thót tim. Trước đó, ngày 29/10, cũng
trên vùng trời sân bay Tân Sơn Nhất, một chiếc máy bay quân sự của VN
bất ngờ rẽ phải, cắt qua hướng cất cánh của một máy bay dân sự khác.
Trước đó nữa, tháng 06, một chiếc máy bay chở gần 200 hành khách đi Đà
Lạt lại đỗ “nhầm” xuống Cam Ranh, khiến hành khách dở khóc dở cười, còn
hãng HK này thì… ngượng vô kể.
Thế
nên vụ việc tại Trung tâm Kiểm soát không lưu ở sân bay TSN khiến người
ta có quyền đặt câu hỏi, an toàn hàng không VN đang đứng ở đâu?
Một
chiếc xe máy, một chiếc ô tô không may gặp nạn, đã kéo theo nỗi đau vô
hạn của một gia đình, nhiều gia đình, một dòng họ, nhiều dòng họ. Nữa là
tai họa rủi ro xảy ra với máy bay.
Mặt
khác, xã hội chúng ta hiện đang phải đối mặt với không ít thách thức
cam go của một quốc gia chậm phát triển, không ít tệ nạn, niềm tin con
người giảm sút, trong khi an ninh quốc gia, chủ quyền dân tộc với nỗi
đau Hoàng Sa- Trường Sa luôn thường trực. Đặt tâm lý xã hội đó trong bối
cảnh những tai họa rủi ro của giao thông đường bộ đã thành “thảm họa”,
giao thông đường sắt, đường sông, đường HK hiện hữu, thì lòng người khó
có thể nói là bình an.
Thế nên, vốn được coi là dân tộc lạc quan nhất nhì thế giới, nhưng mới đây, khi tạp chí danh tiếng hàng đầu nước Mỹ- Business Insider xếp hạng nước Việt đứng trong top 20 quốc gia đáng sống nhất thế giới, thì người Việt lại… giãy nảy lên. Cũng dễ hiểu.
Và
vụ việc xảy ra ở Trung tâm Kiểm soát không lưu để lại trong lòng xã hội
một hoài nghi dai dẳng? Lỗi tại ai, cái gì? Con người hay kỹ thuật? Sự
kém cỏi, vô trách nhiệm hay có bàn tay phá hoại bên ngoài?
Mặc
dù trên thế giới, ở một số sân bay như Burbank (bang Nam California-
Mỹ), sân bay quốc tế Soekarno- Hatta (đảo Java- Indonesia), sân bay quốc
tế Indira Gandi (Ấn độ), và mới đây nhất, ngày 14/11 tại sân bay Bogota
(cửa ngõ chính của Colombia), cũng từng xảy ra những sự cố nguy hiếm-
mất điện trong lĩnh vực kiểm soát không lưu. Nhưng với nước Việt, sự cố
khá hy hữu này ngay lập tức đã khiến các hãng thông tấn nước ngoài- Tân
Hoa Xã, AFP và Channel News Asia (Singapore) đưa tin với nhận xét
“nghiêm trọng chưa từng có”
Rồi
xã hội cũng có câu trả lời từ Tổng Công ty Quản lý bay VN. Đó là nguyên
nhân sự cố do kíp trực, mà đích danh là kíp trưởng Lê Trí Tình, đã thao
tác sai về kỹ thuật, gây nên sập hệ thống.
Hệt câu thành ngữ dân gian hiện đại lâu nay được tổng kết: Lỗi cậu đánh máy. Còn ở sự cố nghiêm trọng này: Lỗi cậu kíp trưởng!
Ngược
lại, ý kiến của TS Nguyễn Bách Phúc - Chủ tịch Hội tư vấn Khoa học công
nghệ & quản lý TPHCM, ý kiến của TS Nguyễn Thiện Tống, nguyên Chủ
nhiệm bộ môn Kỹ thuật HK (ĐH Bách khoa t/p HCM) lại đều có chung một
nhận định: Vụ việc vừa qua không phải là sự cố kỹ thuật đơn thuần, trái
lại "rất khó hiểu". TS Nguyễn Thiện Tống còn đặt ra nghi vấn có thể có
kẻ phá hoại.
Bởi
theo cả hai ông, nguồn điện thứ nhất bị sự cố, thì nguồn thứ hai lập
tức hoạt động. Nếu cả 02 nguồn đều mất điện, thì nguồn thứ 03 là động cơ
diezen sẽ lập tức hoạt động. Nguồn thứ 04 là hệ thống tích điện UPS.
Khi hệ thống mất điện đột ngột, UPS tự động chuyển sang chế độ cung cấp
điện, đảm bảo hoạt động trong một thời gian. Nếu đã sử dụng đến UPS cũng
có nghĩa là cả 03 nguồn kia đã bị hỏng. Nếu tính cả UPS thì cả 04 nguồn
cung cấp điện đều gặp sự cố. Hiện tượng đó chưa bao giờ có thể xảy ra
kể cả trên thực tế hay lý thuyết. Càng kỳ lạ hơn, việc mất điện vừa qua
xử lý rất đơn giản nhưng không hiểu sao phải mất hơn 01 giờ đồng hồ (TPO
ngày 23/11).
Đến
thời điểm này, sự nghi vấn “rất khó hiểu, vô lý” của các chuyên gia kỹ
thuật dần dà có vẻ như đã được giải mã, mặc dù cách nhìn nhận, giải
thích sự cố còn có những điểm chưa chịu nhau giữa các chuyên gia với ý
kiến Tổng CT Quản lý bay VN. Khi ông Đinh Việt Thắng, Tổng GĐ Tổng CT
này báo cáo tại cuộc họp Bộ GTVT sáng 24/11 khẳng định, do lỗi chủ quan
của con người.
Vì
về nguyên lý, khi sự cố xảy ra, các nhân viên tiến hành cần đóng lại
điện lưới, nhưng trong quá trình này, vị kíp trưởng lại có một tác động
can thiệp sai vào UPS khiến UPS nhảy ngược lại, hệ thống lại tiếp tục
mất điện. Tức là, thay cho việc đơn giản đóng lại điện lưới thì ông kíp
trưởng lại… sửa UPS.
Nếu
đây là cách giải thích khoa học căn cứ trên kết luận chuẩn xác của cơ
quan chức năng, thì hẳn sự nghi ngờ của các chuyên gia, nghi ngờ của dư
luận xã hội trở thành bất ngờ. Bởi không thể hình dung vụ việc lại khôi
hài và nguy hiểm đến vậy, ở một Trung tâm Kiểm soát không lưu máy bay,
nắm trong tay sinh mạng hàng ngàn, hàng vạn con người đang bay trên trời
(?)
Mặc
dù hiện nay, các phương án xử lý nhân viên kém năng lực, các quan chức
có trách nhiệm liên đới xung quanh vụ việc này cũng đã được thông tin
trên truyền thông, có điều dường như ít ai để ý đến những điều đó. Mà dư
luận xã hội lại tập trung hơn cho cái gốc của sự cố nghiêm trọng đang
lộ ra, theo kiểu em tệ hại dần lên trong mắt anh.
Cái
sự tệ hại đó không thể giấu đi đâu được trong con mắt nhân gian. Đó là
có tới “40% nhân viên không lưu thiếu chuẩn…” đăng trên VietNamNet (ngày
25/11).
Theo
bài báo, “thống kê của Cục Hàng không VN, được chính Cục trưởng Lại
Xuân Thanh xác nhận, hiện nay 40% kiểm soát viên năng lực trung bình
yếu”.
Vì
sao, có tới 40% nhân viên không lưu năng lực yếu đến vậy, mà vẫn lọt
qua cái cửa tuyển dụng sàng lọc nổi tiếng khe khắt của ngành HK? Trong
số đó, có bao nhiêu người thuộc thành phần COCC (con ông cháu cha)? Khi
mà bài báo trên đã chỉ rõ, trong vụ việc 02 máy bay quân sự- dân sự suýt
va đầu vào nhau, thì có 04 kiểm soát viên chính là con cháu lãnh đạo
Công ty quản lý bay miền Nam!
Vì
sao, vụ việc chỉ cần xử lý một thao tác kỹ thuật đơn thuần, không cần
đòi hỏi trình độ quá cao, mà một kíp nhân viên kỹ thuật, trong đó, đứng
đầu là một kíp trưởng lại có thể làm ngược quy trình, thao tác sửa chữa
đến nỗi suýt gây họa lớn?
Đặt trong bối cảnh, từ lâu dân gian nước Việt thời hiện đại đã có “thành ngữ” mới: Tiền tệ, quan hệ, trí tuệ…, trong đó, tiền tệ hàng đầu, quan hệ hàng hai, thì không biết vụ việc này có…họ hàng thân thiết gì với cái thành ngữ mới không?
Lỗi tại cậu “kíp trưởng” hay “lỗi hệ thống” đã tạo ra con số 40% nhân viên không lưu kém cỏi nói trên?
******************************
II- Có một sự trùng hợp vô tình ngược nhau mà thành thú vị.
Trong
tuần, dư luận xã hội, các ĐBQH cũng xôn xao bàn luận về một con số “đẹp
như mơ” mà Bộ trưởng Nội vụ đưa ra trước nghị trường. Theo báo cáo này
thì tổng hợp của các bộ, ngành, địa phương trong cả nước cho thấy có 34,
33% cán bộ, công chức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; 58,08% hoàn thành
tốt nhiệm vụ; 4,94% hoàn thành nhiệm vụ nhưng năng lực còn hạn chế; và
chỉ có 0,46% không hoàn thành nhiệm vụ.
Cũng
theo báo cáo, có 23 bộ, ngành, địa phương thống kê không có công chức
nào bị đánh giá, phân loại không hoàn thành nhiệm vụ; 07 bộ, ngành, địa
phương không có viên chức nào bị đánh giá, phân loại không hoàn thành
nhiệm vụ (Đất Việt, ngày 20/11).
Nếu vậy, quả là “phúc ấm” cho dân tộc với một hệ thống công chức, viên chức toàn tâm, toàn trí, mẫn cán cao độ!
Thế nhưng, cũng giống như danh hiệu VN thuộc top 20 quốc gia đáng sống nhất trên thế giới, những chỉ số “phúc ấm” đó khiến cho các ĐBQH ngay ở trong nghị trường đã… giãy nảy, nỏ tin!
Còn
theo người viết bài này, ít nhất có 23 bộ, ngành, địa phương đang mắc
“hội chứng” trong GD. Hội chứng này có tên gọi văn hoa- bệnh thành tích.
Bởi
nếu cứ “chiếu’ giữa tỷ lệ % cao chót vót, toàn hoàn thành và hoàn thành
xuất sắc nhiệm vụ, thì nên hiểu thế nào đây về thực trạng phát triển
kinh tế- xã hội nước Việt và những thách thức cam go trên hành trình hội
nhập hiện đại.
Đó
là quy mô dân số hiện đứng thứ 13 trên thế giới, nhưng kinh tế VN lại
xếp tận thứ 42/ 177 nền kinh tế, do WB công bố tháng 7/2013, theo chuyên
gia kinh tế Nguyễn Quang A, đó là quá yếu kém. Theo bảng xếp hạng này,
khu vực Đông Nam Á, nước có xếp hạng cao nhất là Indonesia (16) với hơn
1.223 tỷ USD. Theo sau là Thái Lan (21) với hơn 655 tỷ USD, Malaysia
(26), Philippines (29) và Singapore (39) (Đất Việt, ngày 19/7/2013)
Trong
khi bẫy thu nhập trung bình vẫn tiếp tục giăng ra, nợ công, nợ xấu đều
đứng ở mức báo động, theo TS Alan Phan, một doanh nhân nổi tiếng làm
việc tại Mỹ và TQ thì các chỉ số khác cũng không lấy gì làm ...kiêu
hãnh.
Đó
là về GD, VN đứng hàng 121/187 quốc gia. Về bằng sáng chế, đứng hàng
108/130. Về ô nhiễm, đứng ở vị trí 102/124. Về tham nhũng, đứng hàng
116/177 (có nghĩa là thuộc 1/4 quốc gia cuối bảng). Về chỉ số phát triển
xã hội, đứng hàng 72/76. Về y tế, đứng hàng 160/ 190, trong nhóm quốc
gia có tổ chức y tế tệ nhất.
Mặt
khác, tuy thu nhập quốc gia của VN đứng hàng 57/193, VN lại đứng hàng
123/182 quốc gia tính theo thu nhập bình quân đầu người, vẫn đứng trong
nhóm 1/3 quốc gia cuối bảng có thu nhập đầu người thấp nhất.
Hoặc
nếu tỷ lệ hơn 99% là con số thực chất, chứng tỏ năng suất, chất lượng,
hiệu quả công việc của người VN quá thấp, hoặc có vấn đề.
Dù
vậy, khó có thể chê trách Bộ Nội vụ, vì bộ này chỉ làm nhiệm vụ tổng
hợp các số liệu của các bộ, ngành, địa phương. Có điều, những số liệu
đẹp bất ngờ lại không làm "đẹp" lòng nghị trường và cả xã hội, bởi nó
bộc lộ ra những nhược điểm sau:
Bản
thân bộ tiêu chí cũ mà Bộ Nội vụ xây dựng để các bộ, ngành, địa phương
dựa vào đó làm thước đo đánh giá chất lượng công chức, viên chức đã tỏ
ra không còn phù hợp với thời cuộc mới. Nó chỉ thể hiện một thứ tư duy
lối mòn xưa cũ, không thể là một bộ công cụ làm thước đo khoa học, bản
chất trong việc đánh giá công chức, viên chức thời kinh tế thị trường,
gắn với những thang bậc giá trị mới, dưới cái nhìn của tư duy mới.
Dựa trên cái thước đo cũ kỹ đó, các bộ, ngành, địa phương không chỉ mắc hội chứng bệnh thành tích, mà còn mắc cả bệnh của thầy bói mù sờ voi.
Bởi cho dù có được những con số tổng hợp mỹ mãn, các bộ cũng vẫn không
tường minh được bộ máy, đội ngũ công chức, viên chức của mình tốt xấu
hay dở ở những điểm nào, vì nó rất chung chung. Và như thế, rất khó góp
phần hữu ích cho công cuộc cải cách hành chính mà Bộ Nội vụ cần triển
khai.
Nói như ĐB Huỳnh Văn Tiếp (Cần Thơ): Nếu có tới 99% công chức hoàn thành nhiệm vụ thì Bộ Nội vụ không cần phải thực hiện cải cách thủ tục hành chính nữa!
Mặt
khác, cũng phải thấy danh hiệu thi đua, như mặt bên kia của tấm huân
chương, có tác động không nhỏ vào động cơ đánh giá, sự trung thực trong
đánh giá. Vì thế, nếu không tỉnh táo, cẩn thận, thi đua vô tình trở
thành… "chất xúc tác" của những cách đánh giá bề nổi, hình thức, và thậm
chí là dối trá.
Đánh
giá con người- cán bộ, công chức, viên chức- là một việc cực kỳ quan
trọng và cần thiết cho công cuộc CCHC, cho việc cải thiện và thúc đẩy bộ
máy dịch vụ, hành chính công các bộ, ngành, địa phương. Thế nhưng, nếu
không có một bộ tiêu chí với kỹ thuật đánh giá con người một cách sát
thực nhất, nếu vẫn với những cách đánh giá hình thức, bề nổi của một
thời xã hội vận động theo các phong trào kiểu đầu voi đuôi chuột thì rồi các địa phương vẫn giống như thầy bói mù sờ voi.
Rút cục, CCHC vẫn còn … e lệ nép vào cũ xưa.
Và câu chuyện lỗi cậu kíp trưởng kém cỏi, chuyện 40% COCC hẳn không phải là chuyện riêng biệt của ngành hàng không nước Việt nữa.
Kỳ Duyên (VNN)
0 nhận xét: